Spektrum X- Gamma ile Ilgili Tanitim ve Tanimlar:
Bu belge uydunun ve uzerindeki aletlerin ozellikleri, imkanlari ve kullanimi, bu konuda cesitli WEB adresleri, Turkiye'nin katilimi , kullanim zamani ve farkli enstrumanlardaki zaman paylari, gozlem teklifleri, veri haklari ve verilerin islenmesi konularinda bilgi icermektedir. Bahsedilen konular ile ilgili degisiklikler ve gelismeler guncel tutulmaya calisilacaktir.
- 1.1 Aletler ve Misyon Isletimi (Mission Operations-MOR)
(Spektrum X-Gamma uzerinde dort temel alet vardir: SODART (TAUVEX dahil), JET-X , MART ve FUVITA . SODART (XSPECT) icin tanimlar ve aletlerin simulasyonu ile ilgili bilgi icin: xspect_handbook (4.6MB) ; diger aletler ve misyon isletimi konusunda kisa bilgi icin SRG Teknik Uyarlama Komitesi (Technical Implementation Committee -TIC ) tarafindan hazirlanan Mission Operations Report (MOR) kullanilabilir. Son MOR dokumani (0.55MB). JET-X icin son dokuman (0.6MB)
- 1.2 Turkiye'nin Gozlem Zamani:
Turkiye'nin SRG'deki gozlem zamani yilda 105 saniye olmak uzere uc yilda 3x105 saniyedir. Bu zaman, uydunun birinci (prime) olarak secilecek gozlem aletlerindeki zamandir. Secilen gozlem tekliflerine gore birinci olarak tanimlanan aletlere paralel olarak diger aletler de ikinci (secondary) gozlem zamani kullanmakta ve veri uretmektedirler.
Uydunun yillik toplam birinci gozlem zamani 2x107 saniyedir. Turkiye'nin gozlem zamaninin yuzde kacinin hangi aletle kullanilacagi Tablo'da verilmistir. Bu dagilim Rusya'nininin aynidir. Buradaki avantaj, ev sahibi olan Rusya gibi butun aletlerde birinci zaman kullanma olanagidir. Oysa buyuk ortaklardan Ingiltere sadece kendi katkisi olan Jet-X teleskobunda birinci zaman kullanacaktir.
- 1.3 Gozlem Tekliflerinin Hazirlanmasi ve Secimi
Teklifler once Turkiye icinde, sonra da uydu genelinde aletlere gore secilecek, son asamada tum uydunun gozlem takvimi olusturulacaktir. Turkiye tekliflerinin toplam gozlem zamani kontenjanimizi en az iki kat asmasi gereklidir. Tum ulusal secimler boyle yapilacaktir. Bunun sebebi bizim bir tercih siralamasi ile sundugumuz tekliflerden uydu duzeyindeki secimde kaybedenlerin yerine yedekler bulunmasidir.
Uydu duzeyinde, ayni kaynagi/ayni yonu, ayni konulari veya ayni zamanlari talep eden teklifler arasinda rekabeti cozup secim yapmak icin izlenecek yol tam olarak kararlastirilmis degildir. (Mesela yon olarak 15 aci dakikasi yakinlikta teleskop yonu (pointing) isteyen teklifler SGR icin celisik sayiliyor.) Bu konuda gelismeler bu WEB sayfasindan Turk kullanicilara duyurulacak. Bu asamada teklif edilebilecek konular taslak listede gorulmektedir. Bunlara ilave olarak baska konular da ozellikle optik astronomlarin ilgilendigi kaynaklarin X-isini gozlemleri gibi, dusunulmelidir. Bu arada SRG'ye paralel optik gozlemlerin oncelikle TUG'da 1,5 m lik teleskobumuzla yapilacagi da onemli bir noktadir.
Teklif hazirlanirken asagidaki noktalar goz onunde bulundurulmalidir;
1. Konu ve bilimsel gerekce,
2. SRG aletlerinin o konudaki uygunlugu ve kapasitesi, gereken simulasyonlar,
3. Optik gozlemlerle baginti.
- 1.4 Firsat Hedefleri (Targets of Opportunity-TOO)
Mesela novalar gibi, onceden ongorulemeyecek olaylar oldugunda bunlarin gozlemine talip olunabiliyor. TOO gozlemleri SRG toplam zamaninin % 5'ini asmayacak, bunlar icin karar merkezden SRG'nin bilimsel yoneticisi tarafindan hemen verilecek. Bu tur icin teklifler belli kategoriler olarak yapilacak. Ancak cok tecrubeli oldugumuz konularda sansimiz olabilir. Bir TOO gozlemi devreye girdiginde daha onceden programlanmis bir birinci zaman (prime time-PT) gozleminin yerine yapilacak, buna SRG yoneticisi PT gozlemcisi ile koordine ederek karar verecek, detaylar belli degil. Ancak verier uzerinde PT gozlemcisinin de ortakligi olacak.
- 1.5 Ikinci Zaman (Secondary Time-ST)
Ikinci zaman, secilen gozlemler, gozlemcinin sectigi aletlerle yapilirken odak duzleminde paralel olarak veri toplayabilen diger aletlerin zamanidir. Bunun paylasimi henuz kararlastirilmis degil. Buradaki kontenjan yuzdelerimiz, yine Rusya'ninkilerle ayni oranlardir. Tablo'da bu oranlar da veriliyor. Simdiden belli bir istisna SODART'in OXS (Objective Crystal Spectrometer) ile yapilcak PT gozlemleridir. Bu durumda SODART'in iki teleskobundan biri OXS icin kullanilirken diger SODART teleskobunun hangi aletleri kullanacagi PT teklifini veren gozlemci tarafinfan belirlenmekte ve bu ikinci aletlerin ST verileri da o gozlemciye gitmektedir.
- 1.6 Verilerin Tamamlanmasi
Kabul edilmis bir gozlem kabul edilen zamanin %90'i gibi (kesin belirlenmedi) bir sure kaynagi dengeli sekilde gozlerse (stable 0n-source pointing time) bu gozlemin verileri tamam sayilacaktir.
- 1.7 Veri Haklari ve Yayin Politikasi
Veriler 18(?) ay gozlemciye aittir. Bu sureden sonra SRG'nin NASA tarafindan Cambrige , Massachusetts'deki Center for Astrophysics'de olusturulacak uluslararasi arsivine konur ve butun dunyadaki kullanicilara acik hale gelir. onun icin hemen isleyip yayinlayabilecegimiz konulari teklif etmek esastir.
- 1.8 Verilerin Islenmesi
Gozlemden sonra once veriler yer istasyonunda alinacak, Moskova'da IKI'de olusturulacak bir Goz Atma Servisine (Quick Look Facility-QLF) aktarilacaktir. Daha sonra veriler detaylari henuz belli olmamakla beraber muhtemelen ODTU'de Unite kapsaminda kurulmus olan veri merkezine aktarilarak ilk kullanim haklari gozlem sahibine (PI) ait olmak uzere kullanima acilacaktir.
QLF safhasinda veriyi gozden gecirmek icin IKI'de kurulu on analiz sistemi kullanilabilir. QLF icin gozlem sirasinda Moskova'da bulunmak gereklidir. Genelde gozlem sirasinda gozlemcinin QLF imkanini kullanmasi gerekli degildir, gozlemci olmasa da gozlem misyon isletimi tarafindan tamamlanacaktir.
Verilerin islenmesi icin gerekli detaylar su an icin kesinlik kazanmamis durumda olmakla beraber ham veri tipi standart "OGIB FITS file" formatinda olacaktir. Verilerin analizi icin gerekli kalibrasyon verileri ve detaylar kullanilarak isleme yapilacaktir. Veri analizi icin kullanilacak yazilimlar kesin olarak belli degildir. Muhtemel yazilimlar: FTOOLS, XANADU, EXSAS-MIDAS, IRAF-XRAY, IDL gibi bilinen yazilimlardir. Butun ulke arastiricilari acisindan en cok uzerinde durulan FTOOLS+XANADU yapisidir. Bahsedilen paketler su an ODTU'de bulunmakta ve diger x-isin uydu verilerinin islenmesi icin kullanilmaktadir.
Veri isleme konusunda gerekli bilgi ve yardim bu sayfalardan ayrica duyurulacaktir.